Çevre kirliliği, küresel ısınma ve azalan kaynaklar gibi problemlerin artmasıyla birlikte yeşil, çevreci, sürdürülebilirlik kavramları popüler hale gelmeye başladı. Ancak konunun uzmanı olsun ya da olmasın, mimarlık alanında da bu terimler bilinçli kullanılmıyor. Yeşil bina, sürdürülebilir bina, çevre dostu bina, yüksek-performanslı bina, akıllı bina, vb. gibi tanımları piyasada sıkça duymaktayız ve hatta bu kelimeler birbirinin yerine bile kullanılıyor.

Ankara mimarlık ofisi olarak konuyla ilgili farkındalık yaratmak için bu yazıyı hazırladık. Giriş kısmında yeşil mimarlık ile sürdürülebilir mimarlık arasındaki ayrımı, yazının devamında ise yeşil mimarinin bileşenlerini anlatacağız.

Sürdürmek kelimesinin ingilizcesi “sustain”, latincesi “sustenere”; bir durumun, bir şeyin sürmesini, olmasını sağlamak anlamına gelmektedir. Sürdürülebilir mimarlık bir yapının tüm yaşam döngüsünü ele alır. Bu döngü planlama, tasarım, inşaat, işletme, bakım ve yıkım olarak kategorize edilebilir. Tüm süreçte kaynakların verimli kullanımı, atıkların geri kazanılması, kullanıcıların sağlık ve konforu, binanın işletme ve bakımı için ihtiyaçlar gibi hususların hepsi değerlendirilir. Tıpkı bir uzay gemisi gibi, bir yapıyı da kapalı sistem gibi ele almak ve kimseye muhtaç olmadan ve zarar vermeden varlığını sürdürebilmesidir diye bir örnek verebiliriz.

Yeşil mimarlık ise sürdürülebilir mimarlığın kriterlerini kapsar diyebiliriz. Sürdürülebilir bir yapı aynı zamanda yeşildir fakat her yeşil yapı için tersi söylenemez. Yeşil binalar bir yapının yaşam döngüsündeki tasarım ve inşaat sürecinde çevresel sürdürülebilirliğe odaklanmıştır. Amerikan Yeşil Bina Konsey’i tarafından binalara verilen LEED sertifikalarında yapılan derecelendirme de çoğu kriter enerjinin, suyun ve malzemelerin nasıl kullanıldığını değerlendirir.

Çatısında güneş panelleri olan veya kullanılan suyun filtrelenerek çevrenin sulandığı bir bina yeşildir denebilir. Ancak bu bina sürdürülebilir midir dersek çok daha geniş bir perspektiften bakılması gerekir. Binayı kimler kullanacak, bina nasıl tasarlandı, nasıl inşa edildi, binada kullanılan tüm malzemeler nasıl üretildi, binada kullanılan malzeme ve sistemlerin bakım ve işletmesi nasıl yapılacak, bina yıkımından sonra parçalar nasıl değerlendirilecek? Tüm bu “nasıl” içeren sorulardaki enerji, su, insan emeği sarfiyatı ve maliyetin ne derece olacağı hususlarının düşünülmesi gerekir.